-
1 җир-су хайваннары
земнево́дные живо́тные, амфи́бии -
2 йорт хайваннары
дома́шние живо́тные; животи́на прост. -
3 койрыклы җир-су хайваннары
зоол. хвоста́тые земново́дные -
4 койрыклы
прил.1) с хвосто́м, име́ющий хвост; хвоста́тый•- койрыклы йолдыз
- койрыклы төш
- койрыклы чикерткә••койрыклы сүз — двусмы́сленное сло́во, сло́во с намёком
-
5 диңгез
сущ.1) мо́ре || морско́йачык диңгездә йөзү — пла́вать в откры́том мо́ре
давыллы диңгез — штормово́е мо́ре
диңгездә коену — купа́ться в мо́ре
диңгез сугышы — морско́й бой
диңгез хайваннары — морски́е живо́тные
диңгез флоты — морско́й флот
диңгездә хакимлек итү — госпо́дствовать на мо́ре
••диңгез кипмәс, халык үлмәс — погов. мо́ре не вы́сохнет, наро́д не умрёт
диңгез кырыенда кое казый — погов. ро́ет коло́дец на берегу́ мо́ря
диңгез якасында торып сусау — погов. у мо́ря умира́ть от жа́жды
2) перен. мо́ре, ма́ссахалык диңгезе — мо́ре люде́й; наро́дная ма́сса
кар диңгезе — сне́жное мо́ре
чәчәкләр диңгезе — мо́ре цвето́в
кан диңгезе — мо́ре кро́ви3. диңгездә мо́рем, по мо́рю; см. тж. диңгез буйлап
диңгездә сәяхәт итү — путеше́ствовать мо́рем (по мо́рю)
•- диңгез авыруы
- диңгез акчарлагы
- диңгез арысланы
- диңгез арты
- диңгез аръягындагы
- диңгез атчыгы
- диңгез бөркете
- диңгез каракошы
- диңгез буе
- диңгез буенда яшәүче
- диңгез буйлап
- диңгез кәбестәсе
- диңгез керпесе
- диңгез колакчыны
- диңгез козгыны
- диңгез кондызы
- диңгез кысласы
- диңгез мәчесе
- диңгез сәяхәте
- диңгез ташбакасы
- диңгез училищесы
- диңгез үләне
- диңгез филе
- диңгез чабагы
- диңгез чучкасы
- диңгез шайтаны
- диңгез энәсе
- диңгез юлбасары
- диңгезгә чыгу
- диңгездә йөзү
- диңгездә йөрү
- диңгездә йөрү сыйфатлары
- судноның диңгездә йөрү сыйфатлары••диңгез артында (диңгез аръягында) — за́ морем, за три́девять земе́ль
диңгез тубыктан — мо́ре по коле́но
диңгездән бер тамчы — ка́пля в мо́ре
-
6 җенес
сущ.1) пол || полово́й (о клетке, зрелости, органах размножения)җенес системасы — полова́я систе́ма
һәр ике җенес кешеләре — ли́ца обо́их поло́в
ир җенесе — мужско́й пол; мужчи́ны
хатын-кыз җенесе — же́нский пол; же́нщины
2) биол. род, семе́йство (группа животных или растительных организмов, объединяющая близкие виды)башка җенес хайваннары — живо́тные, принадлежа́щие друго́му ви́ду
төрле җенестән — неодноро́дный
бер җенестән — одноро́дный
итек җенесе күрмидер идек — сапо́г мы и не ви́дывали
•- җенес орлыгы -
7 җир-су
сущ.; собир.земля́ и вода́; земе́льные и во́дные уго́дьяҗир-суга бай ил — страна́, бога́тая земе́льными и во́дными уго́дьями
-
8 йорт
сущ.1) (жилище, жильё) дом, зда́ние || дома́шний || домо́выйагач йорт — деревя́нный дом
кирпеч йорт — кирпи́чный дом
ата йорты — о́тчий дом
биш катлы йорт — пятиэта́жное зда́ние
йорт салу (күтәрү) — стро́ить дом
йорт торгызу — отстра́ивать дом
йорт хуҗалыгы — дома́шнее хозя́йство
йорт җиһазлары — дома́шняя у́тварь
йорт капкасы — домо́вые воро́та
йорт үрмәкүче — домо́вый пау́к
йорт тычканы — домо́вая мышь
2) как первый компонент русских сложн. сл. домо-йорт биләү — домовладе́ние
йорт салу — домострои́тельство
йорт төзү эше — домострое́ние
йортта үстерелгән — доморо́щенный (конь, виноград)
3) (домашний очаг, хозяйство) дом, семья́бөтен йорт аякка басты — весь дом подня́лся на́ ноги
яхшы хуҗа йорттан түгел, ә йортка ташый — (погов.) хоро́ший хозя́ин не из до́ма, а в дом несёт
хуҗасыз йортта бәрәкәт юк — (посл.) без хозя́ина и дом-сирота́
ызба күрке - хатын, йорт күрке - ир — (посл.) краса́ избы́ - жена́, краса́ до́ма (хозя́йства) - муж
йортызга иминлек бирсен! — мир ва́шему до́му
4) постро́йка, строе́ниезавод йортлары — заводски́е постро́йки (строе́ния)
5) двор, уса́дьбаавылда өч йөз йорт — в дере́вне три́ста дворо́в (уса́деб)
крестьян йорты — крестья́нская уса́дьба
6) (какое-л. учреждение) домбалалар йорты — де́тский дом
мәдәният йорты — Дом культу́ры
Матбугат йорты — Дом печа́ти
сәүдә йорты — торго́вый дом
ял йорты — дом о́тдыха
7) заведе́ние; храмуку йорты — уче́бное заведе́ние
дәвалау йортлары — лече́бные учрежде́ния
фән йорты — храм нау́ки
8) уст. (династия, род, поколение) домРомановлар йорты — дом Рома́новых
9) поэт. страна́, крайБолгар йорты — страна́ Бу́лгар
дошманнарны җиңеп, туган йортка кайтты батырлар — победи́в врага́, в родны́е края́ возврати́лись богатыри́
•- йорт башы
- йорт хуҗасы
- йорт башыннан
- йорт биләүче
- йорт иясе
- йорт карау
- йорт кирәк-яраклары
- йорт әйберләре
- йорт кенәгәсе
- йорт котлау
- йорт кошлары
- йорт куяны
- йорт салучы
- йорт урыны
- йорт хайваннары
- йорт хезмәтчесе
- йорт хезмәтчеләре
- йорт эте
- йорт эшләре
- йорт эшләре китабы
- йорт ябалагы
- йортка ияләштерү
- йортка кергән кияү
- йорттан йортка••йорт итү (көтү) — см. көн итү
йорт тоту — вести́ хозя́йство, хозя́йничать, хозя́йствовать
йортка йокмау — отби́ться от до́ма
йортка керү — стать примако́м
йортка кермәк җан бирмәк — (посл.) примако́м стать - что ду́шу отда́ть
- йорт тумасыйортка кертү — брать/взять в примаки́
-
9 йөк
I сущ.1) воз || возово́йөч йөк печән хәзерләү — загото́вить три во́за се́на
йөк артыннан җәяүләп бару — идти́ пешко́м за во́зом
йөк печәне — возово́е се́но
йөк үлчәве — возовы́е весы́
йөктән төшкән - югалган — (посл.) что с во́зу упа́ло, то пропа́ло
2) груз, покла́жа; кладь, но́ша, вьюк || грузово́й, това́рный; вью́чныййөк күтәрү — поднима́ть груз
кул йөге — ручна́я кладь
йөк ташу — перевози́ть груз, перево́зка гру́за
юлчының йөге — покла́жа пу́тника
ишәк аркасындагы йөк — вьюк на спине́ осла́
йөк судносы — грузово́е су́дно
йөк вагоннары — това́рные ваго́ны
йөк амбары — това́рный склад
йөк хайваннары — вью́чные живо́тные
йөк әйләнеше — грузооборо́т
3) как первый компонент русских слож. слов грузо-йөк күтәргеч җайланмалар — грузоподъёмные сре́дства
йөк агышы — грузопото́к
йөк җибәрүче — грузоотправи́тель
4) нагру́зкайөрәккә артык йөк — ли́шняя нагру́зка для се́рдца
җәмәгать эшләре йөге — обще́ственная нагру́зка
бер кешегә ике йөк — одному́ челове́ку две нагру́зки
5) перен. обу́за, бре́мя; груз, тя́гость, тя́жестькайгы (мәшәкать) йөге — груз печа́ли (забо́т)
дөньяда дус бул, йөк булма — в жи́зни будь дру́гом, а не обу́зой
йөкнең авыры аңа төште — основна́я тя́жесть вы́пала на него́
•- йөк аты- йөк бушату
- йөк бушатучы
- йөк вагоны
- йөк көймәсе
- йөк салу
- йөк төяү
- йөк ташучы
- йөк йөртүче
- йөк төяүче
- йөк урыны••йөге белән — це́лый воз (т. е. очень много)
йөге кыйшайган — прост. пья́ный
йөгенә керә алмау — не мочь поручи́ться (за достоверность чего-л.)
II сущ.; разг.йөк булып тору — тяготи́ть; быть в тя́гость кому, чему, для кого, чего
состоя́ние бере́менности- йөккә калуаның айлык йөге бар — у неё ме́сячная бере́менность
- йөккә узган
- йөктән котылу
См. также в других словарях:
аквариум — и. Балыклар, су хайваннары һәм суүсемнәр тоту, үрчетү һәм аларның тормышын күзәтү өчен пыяла савыт яки ясалма бассейн, сулык … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
башаяклылар — Моллюскларның иң югары классы, кальмар, каракатица, сигезаяк кебек диңгез хайваннары шул класска керә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җир-су — җый. 1. Җир һәм су; тамак туйдыру, яшәү чыганагы буларак, чәчүлек җирләр һәм шулар янындагы сулыклар, елгалар, күлләр 2. с. Җирдә дә, суда да яшәү өчен җайлашкан җир су хайваннары. ҖИР – ЛЕ СУЛЫ – (ҖИР – СЕЗ СУСЫЗ) – Җиргә суга хуҗа, җире һәм суы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ишкәгаяклылар — Очлыклары ишкәккә охшаган имезүче диңгез хайваннары (мәс. тюлень, морж) төркеме; рус. Ластоногие … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
мал — 1. Дүрт аяклы йорт хайваннары; терлек 2. Байлык, милек. Табыш, керем, акча. Нин. б. кыйммәтле яки файдага яраклы әйбер тур. 3. Сату итү әйберләре; товар. МАЛ ЧӨГЕНДЕРЕ – Терлеккә ашату өчен игелә торган чөгендер. МАЛ ӨЕ – Кыш көне яшь терлекләрне … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
мал-туар — Йорт хайваннары, терлек … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
терлек-туар — Һәртөрле йорт хайваннары (башлыча продукт бирә торганнары) , мал туар … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
токымлы — Яхшы яки махсус үрчетелгән токымнан булган (йорт хайваннары тур.) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
траллау — Трал белән балык, су хайваннары яки миналар тоту … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
туар — бор. Йорт хайваннары, терлек, мал сөт туары. туар асрау. ТУАР БАГУ – диал. Терлек асрау, мал карау … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
хәшәрәт — 1. Бака, тритон шикелле җир су хайваннары; елан, кәлтә һ. б. ш. сөйрәлүче хайваннар. Чит организм өстендә яки эчендә һәм аның исәбенә тереклек итүче хайван (бет, борча һ. б.) 2. күч. Үтә кабахәт, явыз кеше тур.. Явыз дошман … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге